Voorwoord
Behoedzaam en ambitieus
De boodschap in de kadernota was ‘ambitieus en behoedzaam’. Op de helft van deze bestuursperiode constateren we dat we veel hebben bereikt en veel op de rit hebben gezet. Het raadsprogramma is omgezet naar een college-uitvoeringsprogamma. Van alle actiepunten uit dit programma is veel gerealiseerd of in uitvoering en daarmee ligt het raadsprogramma op koers. Zie hiervoor ook de update van dit programma. Echter, de tekorten die we in de kadernota al zagen aankomen, zien we in deze begroting terug. Dat betekent dat we de komende jaren scherp aan de wind moeten varen om zowel onze ambities vast te houden als onze financiële positie gezond te houden. Nog steeds behoedzaam dus, maar we vinden het ook belangrijk om onze ambities daarbij niet uit het oog te verliezen.
Alle budgetten geanalyseerd en waar mogelijk bijgesteld
Bij de kadernota spraken we af dat we voor alle bestaande budgetten zouden kijken waar we nog kunnen korten. Een korte termijn actie met een financieel positief resultaat. We hebben gekeken naar de uitgaven van de laatste drie jaar en waar dit mogelijk was hebben we het budget naar beneden bijgesteld. Dit deden we op alle domeinen: het sociaal en fysiek domein en in de bedrijfsvoering. We hebben dit verwerkt in de begroting.
Kosten Wmo en Jeugdzorg pakken hoger uit
Bij de tweede bestuursrapportage en doorkijkend naar de komende jaren, zien we de kosten van met name Wmo en Jeugdzorg stijgen. Dit is een dilemma voor alle gemeenten. Het aantal aanvragen is gestegen en omdat zowel Wmo als Jeugdzorg zogenaamde open-einde-regelingen zijn, is het ontzettend ingewikkeld om op deze uitgaven te sturen. Voorop staat dat mensen die hulp nodig hebben, dit moeten kunnen krijgen. Etten-Leur is een sociale gemeente die goed wil zorgen voor kwetsbare inwoners. Echter, het benodigde budget hiervoor is niet onuitputtelijk. Daarom gaan we aan de slag met een analyse van de kosten en in beeld brengen hoe we hier wel op kunnen sturen. Het project ‘normalisering’ moet hier ook bij gaan helpen: doel is om met elkaar te bepalen wat noodzakelijk is in de zorg en wat mensen zelf moeten doen dan wel bijdragen. We willen bij de kadernota 2026 een voorstel hierover voorleggen aan de gemeenteraad.
Budget bijstandsuitkeringen hoger dan verwacht
De zogenaamde BUIG-gelden – het geld dat we van het Rijk achteraf krijgen voor de bijstandsuitkeringen – pakken positief uit voor 2024. We zien dat de beheersmaatregelen hun vruchten afwerpen en dat het aantal uitkeringen lager is dan voorheen. Voor het komende jaar blijft dat budget op dit niveau, maar de ambitie blijft ook om meer te doen zodat we binnen dat budget blijven. Het blijft van belang om actie te ondernemen op het verminderen van het aantal bijstandsgerechtigden.
Toezeggingen kadernota met financiële gevolgen zijn verwerkt
Het college deed bij de kadernota een aantal toezeggingen aan de gemeenteraad. We verlaagden het tarief van de hondenbelasting voor de eerste hond. We voerden de extra verhoging van de OZB met 5% vooralsnog alleen in 2025 door. We spraken af om bij de kadernota 2026 te kijken of het nodig is om dit ook in andere jaren toe te passen. We beperkten de huurverhoging voor sportverenigingen in 2025 tot een verhoging met de ‘prijs netto materiële overheidsconsumptie’ die door het Centraal Plan Bureau is bepaald. Daarnaast sluiten we niet uit dat het (gedeeltelijk) schrappen van de verhoging in de jaren daarna tot de mogelijkheden behoort. Bij de kadernota 2026 is hier meer duidelijkheid over. Andere toezeggingen waren meer beleidsmatig van aard en worden uiteraard ook opgepakt.
Het ravijnjaar geldt ook voor Etten-Leur
Het jaar 2024 sluiten we, zoals het er nu uitziet, met een overschot van € 3,2 miljoen. Het jaar 2025 sluiten we op nul. We verwerkten de septembercirculaire, de investering voor de maatschappelijke accommodaties en het Groenplan. Om de begroting sluitend te maken, hebben we het geld ingezet dat we apart hielden voor tegenvallers en nieuw beleid. Vanaf 2026, inmiddels bekend onder de naam ravijnjaar, wordt het moeilijker. Met name door een lagere uitkering uit het gemeentefonds, zien vele gemeenten een flink gat in de begroting. En het ziet er vooralsnog niet naar uit dat het kabinet de gemeenten hierin tegemoet gaat komen. We hebben door de diverse maatregelen het tekort in 2026 weten terug te brengen tot een tekort van ruim € 2,3 miljoen. Dat betekent dat we op zoek moeten naar maatregelen om dit tekort weg te werken.
Gemeenschappelijke regelingen moeten zich ook voorbereiden
Negatieve begrotingen van gemeenten hebben natuurlijk ook gevolgen voor gemeenschappelijke regelingen. Zij worden dan ook door ons en de andere gemeenten opgeroepen om in te spelen op het naderende ravijnjaar. Het is positief te melden dat de meeste gemeenschappelijke regelingen bezig zijn hun begroting voor 2026 stabiel te houden en waar mogelijk kosten te terug te dringen.
Ons voorbereiden op moeilijke besluiten
We moeten ons voorbereiden op moeilijke besluiten bij de kadernota volgend jaar. Wij bereiden dat als college uiteraard voor. Daarbij houden we de volgende uitgangspunten aan:
Vooralsnog houden we vast aan onze plannen en ambities voor Etten-Leur, indien nodig temporiseren en faseren we zaken;
Als het Rijk besluit om gemeenten minder geld voor bepaalde taken te geven dan schalen we deze taken ook daadwerkelijk af;
We kijken naar de effectiviteit van ons werk en bepalen aan de hand van prijs en kwaliteit welke taken niet of anders uitgevoerd kunnen worden. Als uit een businesscase blijkt dat het goedkoper is om bepaalde taken in eigen beheer uit te voeren dan externe inkoop, of dat juist uitbesteden goedkoper blijkt, dan zullen we hiertoe overgaan of voorstellen aan de gemeenteraad voorleggen;
De komende analyse van Wmo en Jeugdzorg moet kostenbeheersing mogelijk maken, of liever nog kosten terugdringen. Normaliseren is een uitgangspunt voor de toekomst. Dat betekent dat bespreekbaar moet zijn welke zorg we wel en niet leveren. De (kwetsbare) mensen die het echt hard nodig hebben, moeten onze hulp krijgen;
Meer huizen bouwen, levert geld op. Met onze bouwplannen kijken we naar mogelijkheden om opbrengsten te verhogen;
We kijken naar de grote budgetten en beleidsterreinen. Schaven aan alle budgetten is geen optie meer.
We willen dit met de gehele raad oppakken. We hechten hierbij aan de gezamenlijke aanpak vanuit het raadsprogramma. We horen bij de begrotingsbehandeling graag hoe de gemeenteraad denkt over deze uitgangspunten.
Doordacht, gebalanceerd, realistisch
Het gesprek voeren over wat we willen in de vorm van beleidsvoornemens, plannen en projecten is altijd fijn. Het gesprek voeren over wat we niet (meer) willen doen is een stuk ingewikkelder. Het college ziet de komende jaren dat het beschikken over voldoende budget, moeilijker wordt. Maar het potentiële personeelstekort en de komende vergrijzing is zeker zo’n groot probleem. Het zal nog een uitdaging worden om voldoende kwaliteit en capaciteit in huis te hebben om onze ambities waar te kunnen maken. Etten-Leur kan creatief, ondernemend en innovatief zijn. We hebben in de geschiedenis van Etten-Leur legio voorbeelden van hoe we ambitieus kunnen zijn, maar toch een doordachte, gebalanceerde en realistische begroting kunnen opstellen.
Plannen voor de toekomst niet loslaten
We laten de ambities en plannen van deze gemeenteraad dan ook niet los. Dat doen we voor de toekomst van Etten-Leur. We zijn een mooie, compacte, complete gemeente waar het goed wonen en werken is. Daar moeten we in blijven investeren. Dat kunnen we als gemeente niet alleen. Daar hebben we inwoners, ondernemers en andere partners bij nodig. Partners zowel in Etten-Leur als daarbuiten in de regio en in onze provincie. Etten-Leur heeft veel te bieden en levert met haar ontwikkeling een bijdrage aan onder andere woningbouw, werkgelegenheid, duurzaamheid en mobiliteit. En dat doen we in een gemoedelijke sfeer van een betrokken samenleving waarin we goed voor elkaar willen en kunnen zorgen.
Samen maken we Etten-Leur!
Het college van burgemeester en wethouders